عبودیت در معانی مختلفی به کار می‌رود:

1. عبودیت در مقابل الوهیت؛ روشن است که استعمال عبودیت در چنین موردی، به معنای مملوک بودن است که شامل تمام بندگان خدا می‌شود. منشأ مملوک بودن انسان، خالق بودن خداوند متعال و مخلوق بودن انسان است. در این استعمال، از آنجا که عبودیت، رمز مخلوق بودن است، فقط به اسم خداوند متعال اضافه می‌شود و می‌گویند: «عبداللَّه» زیرا:

إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ إِلَّا آتِی الرَّحْمَنِ عَبْداً. «¹»

«هیچ موجودی در آسمان‌ها و زمین نیست جز آن‌که خدا را بنده و فرمان بردار است.»

همچنین قرآن به نقل از حضرت مسیح می‌فرماید:

قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِی الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیّاً. «²»

«من بنده خدایم، او کتاب آسمانی به من داده و مرا پیامبر قرار داده است.» 2. عبودیت قراردادی؛ چنین عبودیتی، ناشی از غلبه و پیروزی انسانی بر انسان دیگر در میدان جنگ است.

دین اسلام، این نوع عبودیت را تحت شرایطی خاص که در فقه بیان شده، پذیرفته است. اختیار افرادی که در جنگ به دست مسلمانان اسیر می‌شوند، با حاکم شرع است و او می‌تواند یکی از راه‌های سه‌گانه را برگزیند؛ آزادسازی اسیران بدون دریافت غرامت، آزاد کردن آنان در مقابل اخذ غرامت و در اسارت نگهداشتن آن‌ها.

درصورت سوم، فرد اسیر «عبد» مسلمانان محسوب می‌شود و به همین دلیل در کتب فقهی، بابی به نام «عبید و اماء» منعقد شده است.

به عنوان مثال، قرآن می‌فرماید:

وَأَنکِحُوا الْأَیَامَی مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ. «³»

«مردان و زنان بی همسرِ خود را همسر دهید. همچنین غلامان و کنیزانصالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند. خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد. خداوند گشایش دهنده و آگاه است.»

در این آیه، خداوند اسیران جنگی را بندگان و کنیزان مسلمانان می‌داند و می‌فرماید: ... عِبَادِکُمْ وَ إِمَائِکُمْ .... در اینجا «عبد» به نام غیر خداوند اضافه شده است.

3. و در کتاب‌های لغت این معنی آمده است. «⁴» بنابراین، در نام‌هایی مانند «عبد الرسول» و «عبد الحسین» معنای سوم مورد نظر است. عبدالرسول و عبدالحسین یعنی؛ مطیع پیامبرصلی الله علیه و آله و امام حسین علیه السلام. و بی شک چون اطاعت از پیامبرصلی الله علیه و آله و اولی‌الأمر واجب است هر مسلمانی مطیع پیامبر و ائمه علیهم السلام بعد از ایشان می‌باشد:

... أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ .... «⁵»

«اطاعت کنید خدا را و پیامبر خدا و اولی الأمر [/ اوصیای پیامبر] را ...»

بر اساس این آیه، قرآن کریم پیامبر را «مُطاع» و مسلمانان را «مطیع» معرفی کرده است و اگر کسی همین معنا را در نام فرزند خود بگنجاند، نه تنها قابل سرزنش نیست که شایسته ستایش است. ما افتخار می‌کنیم که مطیع پیامبر و حضرت امام حسین باشیم و به فرمان آن‌ها گوش فرا دهیم.

البته واضح است که میان «عبدالرسول» و «عبداللَّه» بودن، منافاتی نیست و انسان در عین حال‌که عبد خداوند است، مطیع پیامبرصلی الله علیه و آله نیز هست؛ زیرا دانستیم که عبودیت در مورد خداوند، عبودیت تکوینی و ناشی از خالقیّت حق است، اماعبودیت در مورد پیامبرصلی الله علیه و آله ناشی از تشریع و دستور خداوند می‌باشد که انسان‌ها را به اطاعت از پیامبرصلی الله علیه و آله می‌خواند و پیامبرصلی الله علیه و آله را مُطاع می‌نامد. میان این دو استعمال، فاصله و تفاوت بسیار است. «⁶»